Na czym polega biopsja prostaty i kiedy ją wykonać?

Biopsja prostaty stanowi ważne badanie w diagnostyce raka prostaty. Polega ono na pobraniu niewielkich fragmentów tkanki prostaty, które są następnie poddawane szczegółowej analizie. Patomorfolog, korzystając z mikroskopu, dokładnie ocenia pobrane próbki. Procedurę tę przeprowadza doświadczony urolog, który jest specjalistą w tej dziedzinie. 

Podczas badania, lekarz urolog ma za zadanie uzyskać materiał, który pozwoli na dokładne zbadanie stanu tkanki prostaty. Dzięki temu możliwe jest wczesne wykrycie ewentualnych zmian nowotworowych.

Podstawowe informacje o biopsji prostaty

Biopsja prostaty przezodbytnicza to powszechnie stosowana metoda diagnostyczna w przypadku podejrzeń nowotworu prostaty. W trakcie tego badania urolog wprowadza do odbytu głowicę ultrasonograficzną, aby ocenić prostatę. Przez specjalny kanał w głowicy wprowadza się igłę, która służy do pobrania próbek tkanki do analizy histopatologicznej. Zwykle pobiera się około 12 próbek z różnych części gruczołu, w tym z miejsc wcześniej zidentyfikowanych za pomocą rezonansu magnetycznego, co jest znane jako biopsja fuzyjna lub celowana. W naszej placówce zrezygnowano z tej metody na rzecz biopsji fuzyjnej przezkroczowej, która jest bezpieczniejsza.

Innym sposobem pobierania próbek jest biopsja przezkroczowa. Metoda ta polega na nakłuciu skóry w okolicy krocza i umożliwia uzyskanie próbek z większej liczby miejsc w prostacie, w tym z tych trudniej dostępnych, co nie zawsze jest możliwe przy biopsji przezodbytniczej. Decyzję o wyborze metody biopsji podejmuje się wspólnie z urologiem. Biopsja przezkroczowa często również kierowana jest na obszary wykryte w rezonansie magnetycznym. Ma ona niższe ryzyko powikłań infekcyjnych w porównaniu do metody przezodbytniczej. W naszym ośrodku zabieg ten przeprowadza się bez bólu, dzięki zastosowaniu znieczulenia dożylnego, a cała procedura trwa około 40 minut.

Wskazania do wykonania biopsji prostaty

Biopsja prostaty jest zalecana dla mężczyzn, u których istnieje podejrzenie raka prostaty. Do grupy tej należą osoby, które mają:

• zwiększone stężenie PSA we krwi,
• niepokojące wyniki rezonansu magnetycznego prostaty zgodnie ze standardem PI–RADS,
• wyniki testu 4K sugerujące wysokie ryzyko raka prostaty,
• wyniki testu SelectMDX, tzw. płynnej biopsji prostaty, wskazujące na duże ryzyko wystąpienia nowotworu,
• nieprawidłowości wykryte podczas badania palpacyjnego odbytnicy,
• normalny wynik wcześniejszej biopsji przy jednocześnie utrzymującym się podwyższonym poziomie PSA,
• brak komórek nowotworowych w poprzedniej biopsji, ale obecność komórek o nieprawidłowej strukturze.

Przygotowanie do biopsji prostaty

Przygotowanie do biopsji prostaty zazwyczaj nie jest skomplikowane. Ważne jest jednak, aby pacjent zaczął przyjmować antybiotyk przed planowanym zabiegiem, co dotyczy metody przezodbytniczej. Konieczne jest również poinformowanie lekarza o wszelkich problemach zdrowotnych, szczególnie tych związanych z krzepliwością krwi, a także o przyjmowanych lekach, które mogą wpływać na proces krzepnięcia. Nie można zapomnieć o wspomnieniu o alergiach na leki czy obecności wszczepionych urządzeń medycznych, takich jak rozrusznik serca.

W przypadku niektórych leków, które wpływają na krzepliwość krwi, takich jak Acard, Aspiryna czy Sintrom, zaleca się ich odstawienie na tydzień przed zabiegiem. Inne, jak Aclotin czy Plavix, powinno się odstawić na pięć dni przed biopsją. Wszystko to powinno odbywać się w porozumieniu z lekarzem, który prowadzi leczenie pacjenta.

W przypadku biopsji przezodbytniczej pacjent musi przyjmować antybiotyk przez okres od dwóch do siedmiu dni, włączając w to dzień badania. Zalecenie to nie dotyczy biopsji przezkroczowej. Przed samym badaniem zaleca się, aby pacjent zgłosił się na nie po uprzednim wypróżnieniu jelita grubego.

Przebieg biopsji prostaty krok po kroku

Podczas biopsji prostaty specjalistyczna igła służy do pobrania próbki tkanki, która następnie jest badana pod kątem obecności komórek nowotworowych. Analiza histopatologiczna tej próbki pozwala na identyfikację ewentualnych zmian rakowych. Dla zwiększenia dokładności, procedura ta odbywa się z wykorzystaniem ultrasonografii przezodbytniczej. Istnieją dwie metody wprowadzenia igły: przez odbyt lub przez krocze, przy czym obie techniki są porównywalne pod względem efektywności wykrywania nowotworów. 

Mimo to biopsja przezodbytnicza może nieść za sobą wyższe ryzyko komplikacji infekcyjnych, co sprawia, że zaleca się profilaktyczne stosowanie antybiotyków przed zabiegiem. Aby zmniejszyć ból i dyskomfort pacjenta, biopsję przeprowadza się po zastosowaniu znieczulenia miejscowego.

Po biopsji prostaty – co dalej?

Istnieje kilka potencjalnych komplikacji, które mogą wystąpić po przeprowadzeniu biopsji prostaty. Jednym z możliwych problemów jest zapalenie jelita, które może być wywołane przez bakterie z jelita grubego. Aby zminimalizować ryzyko tego powikłania, zaleca się krótkotrwałą profilaktykę antybiotykową przed wykonaniem biopsji.

Nierzadko pojawia się krwawienie zarówno w drogach moczowych, jak i odbytnicy bezpośrednio po zabiegu. Zazwyczaj krwawienie to ustępuje samoistnie. Przez okres od dwóch do trzech dni po biopsji pacjent może doświadczyć krwawienia z odbytu. Warto również wspomnieć o możliwości wystąpienia krwi w nasieniu, zjawisku znanym jako hematospermia.

Interpretacja wyników biopsji prostaty

Kiedy pojawia się podejrzenie raka prostaty, lekarze często decydują o przeprowadzeniu biopsji. W przypadku wykrycia komórek nowotworowych wynik badania histopatologicznego zawiera informację o tzw. Gleason score, który jest wskaźnikiem złośliwości raka. Skala ta, stworzona przez amerykańskiego histopatologa Donalda Gleasona, przeszła przez lata szereg zmian, aby dostosować ją do postępu w nauce. Obecnie, podczas oceny tkanki nowotworowej pod mikroskopem, przyznaje się jeden z trzech stopni złośliwości: 3, 4 lub 5. Nie stosuje się już oznaczeń 1 i 2.

Gleason score jest sumą dwóch najczęściej występujących wzorów złośliwości w badanym materiale. Pierwszy element sumy to liczba odpowiadająca najbardziej dominującemu wzorowi, drugi zaś to albo drugi co do częstości wzór, albo najbardziej złośliwy wzór, jeśli ten występuje rzadziej. Na przykład, wynik „Gleason score 4 + 3 = 7” wskazuje, że najwięcej jest raka o wzorze 4, a mniej o wzorze 3. Gdyby w materiale znaleziono nawet niewielką ilość raka o wzorze 5, musiałby on zostać uwzględniony w sumie jako drugi składnik ze względu na swoją złośliwość.

Współczesne badania naukowe doprowadziły do wprowadzenia dodatkowej klasyfikacji złośliwości raka prostaty, znanej jako ISUP grade group. Utworzono pięć grup złośliwości, które klasyfikują wyniki Gleason score od 6 do 9 i wyżej. Ta nowa klasyfikacja pozwala na bardziej jednolitą ocenę złośliwości raka prostaty i lepsze prognozowanie przebiegu choroby. Warto podkreślić, że każdy fragment tkanki pobrany podczas biopsji jest oceniany osobno, co może skutkować przypisaniem różnych fragmentów do różnych grup złośliwości. Fragment uznany za najbardziej złośliwy jest traktowany jako najbardziej reprezentatywny dla stanu pacjenta.

Naukowcy nie ustają w poszukiwaniach nowych metod oceny złośliwości raka prostaty, które byłyby jeszcze wiarygodniejsze i umożliwiały precyzyjniejsze prognozowanie rozwoju choroby.