Na czym polega wazektomia i kiedy się jej poddać?

Wazektomia to metoda antykoncepcyjna polegająca na przecięciu nasieniowodów, która zapewnia wysoką skuteczność. Z tego powodu jest ona zalecana mężczyznom, którzy podjęli decyzję o nieposiadaniu większej liczby dzieci lub dla których posiadanie potomstwa nie jest wskazane ze względów zdrowotnych.

Przed podjęciem decyzji o wazektomii należy zastanowić się nad wskazaniami oraz przeciwwskazaniami do tego zabiegu. Ważne jest również odpowiednie przygotowanie się do niego oraz świadomość, jak wygląda okres rekonwalescencji po jego przeprowadzeniu.

Czym jest wazektomia? Na czym polega podwiązanie nasieniowodów?

Wazektomia to mikrochirurgiczny zabieg mający na celu osiągnięcie czasowej niepłodności u mężczyzn. To metoda antykoncepcyjna ciesząca się dużą popularnością w Stanach Zjednoczonych, która wyróżnia się bezpieczeństwem, prostotą wykonania i efektywnością. Z tych powodów zyskuje popularność również w Polsce. Procedura ta zakłada przecięcie oraz związanie nasieniowodów, które są drogą, którą plemniki dostają się do nasienia. Po wazektomii mężczyzna może kontynuować aktywność seksualną, jednak jego sperma nie zawiera już plemników, co znacząco redukuje możliwość zapłodnienia partnerki.

Współcześnie często stosuje się metodę, która eliminuje konieczność używania skalpela i dokonywania nacięć. Lekarz, korzystając ze specjalnego narzędzia, łapie znieczuloną skórę moszny i delikatnie oddziela jej warstwy. Otwory, przez które doktor dociera do nasieniowodów, są niewielkie – mają zaledwie 6 milimetrów średnicy. Po takim zabiegu zazwyczaj nie ma potrzeby zakładania szwów, ponieważ skóra sama się goi. Już po kilku dniach nie widać na skórze żadnych śladów po przeprowadzonej procedurze.

Obalamy mity na temat wazektomii

Wiele obaw związanych z wazektomią jest nieuzasadnionych. Wazektomia nie wpływa na wydajność seksualną, nie zmniejsza popędu seksualnego ani nie wpływa na męskość inaczej niż przez uniemożliwienie zostania ojcem. Niektórzy mężczyźni zgłaszają nawet wyższą satysfakcję seksualną po zabiegu. Ryzyko trwałego uszkodzenia narządów płciowych jest bardzo niskie, a uszkodzenie dopływu krwi do jąder, które mogłoby prowadzić do ich utraty, jest niezwykle rzadkie, jeśli operacja jest przeprowadzana przez doświadczonego chirurga. Co więcej, nie ma dowodów na zwiększone ryzyko raka jąder czy prostaty ani na związek wazektomii z problemami sercowymi. Ból związany z zabiegiem jest zazwyczaj niewielki i ustępuje po kilku dniach.

Kiedy rozważyć wazektomię?

Wazektomia to bezpieczna, prosta i trwała metoda antykoncepcji. Decyzja o poddaniu się temu zabiegowi jest bardzo osobista. Odpowiedni moment na wazektomię to ten, gdy jest się przekonanym, że nie chce się mieć więcej dzieci.

Wazektomia ma wiele zalet. Jako zabieg jest bezpieczna, skuteczna i wygodniejsza niż większość innych metod antykoncepcji. Po zabiegu partnerka nie będzie musiała używać plastrów antykoncepcyjnych czy pigułek. Zabieg jest krótki, podobnie jak rekonwalescencja. Wazektomia nie wpływa też na popęd seksualny, poziom testosteronu ani zdolność do ejakulacji.

Jeśli istnieją wątpliwości co do tego, czy w przyszłości może pojawić się chęć posiadania dzieci, lepiej na razie pozostać przy innych metodach antykoncepcji. Nowi rodzice również powinni poczekać z decyzją o wazektomii, aby dostosować się do życia z nowym członkiem rodziny. Natomiast jeśli decyzja o nieposiadaniu dzieci jest pewna, nie ma powodu do odkładania wazektomii.

Wazektomia w Polsce coraz popularniejsza

Wazektomia zyskuje na popularności nie tylko w krajach rozwijających się, ale również na Zachodzie, gdzie zamożni mężczyźni wraz z partnerkami decydują się na wychowanie mniejszej liczby dzieci, ale w lepszych warunkach. W Stanach Zjednoczonych rocznie wykonuje się około pół miliona takich zabiegów, a w Kanadzie koszty wazektomii są w pełni refundowane przez publiczną służbę zdrowia, co skłoniło już jedną trzecią mężczyzn do skorzystania z tej opcji.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na całym świecie z wazektomii skorzystało ponad 30 milionów par. W Ameryce Południowej liczba przeprowadzanych zabiegów wzrosła czterokrotnie w ciągu ostatniej dekady. Podobny trend obserwuje się w Polsce, gdzie w ciągu ostatnich lat znacznie zwiększyła się liczba wazektomii. Zmienia się podejście do antykoncepcji, która dotychczas była postrzegana jako obowiązek kobiet. Coraz więcej kobiet zastanawia się, dlaczego to one mają obciążać swoje organizmy skutkami ubocznymi tabletek antykoncepcyjnych, takimi jak problemy z wątrobą, sercem, spadek libido czy przyrost wagi. Ich obawy znajdują zrozumienie u partnerów. Wśród mężczyzn również zauważa się zmianę postaw – wielu z nich, którzy już zrealizowali się jako rodzice, nie chce mieć więcej dzieci i decyduje się na wazektomię.

Jak przebiega zabieg wazektomii?

Pacjent przygotowywany do wazektomii zajmuje pozycję leżącą na specjalnie przystosowanym fotelu. Chirurg przystępuje do zabiegu, który rozpoczyna się od dokładnego oczyszczenia skóry i unieruchomienia penisa, aby nie zakłócał procedury. Kolejnym krokiem jest zlokalizowanie nasieniowodu przez lekarza, co jest kluczowe dla dalszych działań. Po jego odnalezieniu przystępuje się do znieczulenia okolic nasieniowodów, stosując metodę bezigłową, która polega na podaniu środka znieczulającego pod ciśnieniem.

Po znieczuleniu nasieniowód jest chwytany, zazwyczaj za pomocą specjalnego klemu okienkowego, co ułatwia dalsze manipulacje. Następnie dokonuje się delikatnego rozwarstwienia skóry w celu lepszego dostępu i zamknięcia nasieniowodów. Dzięki nowoczesnym metodom, miejsce zabiegu goi się tak, że blizna jest prawie niewidoczna. W przeszłości stosowano inną technikę, obecnie rzadziej wykorzystywaną, która wymagała użycia skalpela i szwów, a nasieniowody były nacinane na niewielkiej długości. Czas trwania całego zabiegu jest zmienny i zależy od indywidualnych cech anatomicznych pacjenta, może to być do 30 minut. Pacjent pozostaje świadomy przez cały czas trwania wazektomii, ponieważ zastosowane jest znieczulenie miejscowe.

Przygotowanie do wazektomii

Przed zabiegiem wazektomii konieczne jest spotkanie z lekarzem, aby upewnić się, że jest to odpowiednia metoda antykoncepcji. Podczas wstępnej wizyty należy omówić świadomość trwałości zabiegu i jego konsekwencji dla przyszłej możliwości posiadania dzieci. Ważne jest również przedyskutowanie opinii partnera, jeśli jest się w związku, oraz innych dostępnych metod kontroli urodzeń. Lekarz wyjaśni również, na czym polega operacja wazektomii, jak wygląda okres rekonwalescencji oraz jakie mogą wystąpić powikłania. Zabiegi te często przeprowadzane są przez lekarzy rodzinnych lub ogólnych, ale zazwyczaj zajmują się tym urolodzy, specjalizujący się w męskim układzie rozrodczym.

Przed zabiegiem chirurgicznym lekarz zaleci zaprzestanie przyjmowania niektórych leków, które mogą wpływać na krzepliwość krwi. Należą do nich aspiryna, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki przeciwzakrzepowe takie jak warfaryna czy heparyna. Dotyczy to również dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych, w tym ibuprofenu.

Warto zabrać ze sobą na zabieg obcisłą bieliznę, która po operacji będzie wspierać mosznę i pomagać w ograniczeniu obrzęków. W dniu operacji konieczne jest dokładne umycie się, ze szczególnym uwzględnieniem okolic genitaliów. W razie potrzeby należy również przyciąć owłosienie w tej okolicy.

Przebieg wazektomii

Wazektomia przeprowadzana jest w gabinecie lekarskim lub centrum chirurgicznym przy użyciu znieczulenia miejscowego, co oznacza, że pacjent jest przytomny, a obszar operowany jest niewrażliwy na ból.

Podczas zabiegu, który trwa zazwyczaj od 10 do 30 minut, lekarz wykonuje kilka kroków:

1. Po znieczuleniu skóry moszny dokonuje małego nacięcia lub, stosując technikę bez skalpela, małego nakłucia. 
2. Następnie lokalizuje nasieniowód, wyciąga jego część przez nacięcie lub nakłucie, a potem przecina.
3. Nasieniowód jest zamykany poprzez związanie, zastosowanie klipsów chirurgicznych lub kombinację tych metod. 
4. Końce nasieniowodu wracają do moszny, a nacięcie jest zamykane za pomocą szwów lub kleju, chociaż czasami rana może się goić samoczynnie.

Życie po wazektomii

Bezpośrednio po zabiegu wazektomii nie można liczyć na ochronę przed ciążą. Konieczne jest stosowanie innych metod antykoncepcji, aż lekarz potwierdzi brak plemników w nasieniu. Zanim rozpocznie się współżycie bez zabezpieczenia, może upłynąć kilka miesięcy. W tym czasie zaleca się przeprowadzenie co najmniej 15 do 20 ejakulacji, aby usunąć wszystkie plemniki z nasienia.

Zazwyczaj lekarze przeprowadzają analizę nasienia w okresie od sześciu do dwunastu tygodni po operacji, aby upewnić się, że w nasieniu nie ma już plemników. Pacjent musi dostarczyć próbki nasienia do badania. Aby uzyskać próbkę, lekarz może poprosić o masturbację i ejakulację do pojemnika lub o stosunek seksualny z użyciem specjalnego prezerwatywy bez środków nawilżających i plemnikobójczych. Następnie nasienie jest badane pod mikroskopem w celu sprawdzenia, czy zawiera plemniki.

Mimo że wazektomia jest skuteczną metodą antykoncepcji, nie zapewnia ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak chlamydia czy HIV/AIDS. Dlatego, nawet po zabiegu wazektomii, w przypadku ryzyka zakażenia chorobą przenoszoną drogą płciową, zaleca się stosowanie dodatkowych środków ochrony, na przykład prezerwatyw.

Okres rekonwalescencji

Po zabiegu wazektomii można spodziewać się siniaków, obrzęku oraz bólu, które zazwyczaj ustępują po kilku dniach. Lekarz przekaże wskazówki dotyczące procesu rekonwalescencji. W przypadku objawów infekcji, takich jak wyciek krwi z miejsca operowanego, temperatura przekraczająca 38 stopni Celsjusza, zaczerwienienie skóry czy nasilający się ból i obrzęk, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Ważne, aby przez co najmniej 48 godzin po zabiegu podtrzymywać mosznę za pomocą bandaża i nosić obcisłą bieliznę. Zaleca się również stosowanie okładów lodowych na mosznę przez pierwsze dwa dni. Po operacji konieczny jest okres ograniczonej aktywności – zaleca się odpoczynek przez pierwsze 24 godziny, a lekkie czynności można wznowić po dwóch lub trzech dniach. Należy jednak unikać sportów, podnoszenia ciężarów i ciężkiej pracy przez około tydzień, aby nie doprowadzić do bólu lub krwawienia wewnątrz moszny.

Zaleca się również powstrzymanie od aktywności seksualnej przez około tydzień. W przypadku wytrysku może pojawić się ból lub krew w nasieniu. Do momentu potwierdzenia przez lekarza braku plemników w nasieniu należy stosować dodatkowe metody antykoncepcji podczas stosunków seksualnych.

Po wazektomii nadal dochodzi do ejakulacji nasienia, jednak nie zawiera ono już plemników po około 20 wytryskach. Wazektomia blokuje dostęp plemników produkowanych przez jądra do nasienia. Zamiast tego, plemniki są wchłaniane przez organizm, co jest procesem nieszkodliwym.

Potencjalne powikłania po wazektomii

Jeśli chodzi o problemy, jakie może wywołać wazektomia, powikłania bardzo często wiążą się z krwawieniami. Bezpośrednio po wazektomii mogą wystąpić takie skutki uboczne jak krwawienie lub skrzep krwi w mosznie, krew w nasieniu, siniaki na mosznie, infekcja miejsca operowanego, łagodny ból lub dyskomfort oraz obrzęk. Opóźnione komplikacje obejmują przewlekły ból, który dotyka 1% do 2% operowanych, nagromadzenie płynu w jądrze powodujące tępy ból nasilający się podczas ejakulacji, zapalenie wywołane przeciekającymi plemnikami, ciążę w rzadkich przypadkach nieudanej wazektomii, cystę na najądrzu lub wodniaka jądra powodującego obrzęk moszny.

Wazektomia u mężczyzn a zdrowie seksualne

Wiele badań próbuje ocenić, jak wazektomia wpływa na życie seksualne mężczyzn, ale tylko nieliczne z nich porównują dane sprzed i po zabiegu. W związku z tym trudno jednoznacznie stwierdzić, czy wazektomia ma wpływ na funkcje seksualne. Wyniki badań są różne i często opisane w sposób, który nie pozwala na wyciągnięcie wiarygodnych wniosków. Zazwyczaj mężczyźni szybko wracają do aktywności seksualnej, najczęściej w ciągu dwóch tygodni po zabiegu. Większość pacjentów doświadcza nawet wzrostu aktywności seksualnej i satysfakcji, podczas gdy tylko 5% odnotowuje spadek. Badania nie potwierdzają, by wazektomia negatywnie wpływała na życie seksualne.

Mimo to wielu mężczyzn obawia się, że wazektomia może negatywnie wpływać na ich zdolności seksualne, powodować zaburzenia erekcji, zmniejszać libido czy satysfakcję seksualną. Jednak nie ma dowodów łączących te problemy z wazektomią. Niektórzy mężczyźni mogą doświadczać stresu związanego z uświadomieniem sobie bezpłodności, co może wpływać na ich samopoczucie i chęć do współżycia. W takich przypadkach ważna jest otwarta komunikacja z partnerką oraz ewentualna pomoc psychologa czy seksuologa. Z reguły jednak, jeśli przed zabiegiem odbyła się szczera rozmowa z lekarzem, nie występują problemy psychiczne, życie seksualne może nawet zyskać na jakości, gdyż para nie musi martwić się o nieplanowaną ciążę.

Czy wazektomia jest odwracalna?

Wazektomia to zabieg, który można odwrócić, jednak nie zawsze kończy się to powodzeniem. Procedura, która ma na celu przywrócenie męskiej płodności, nazywa się rewazektomią. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze jest ona skuteczna i w niektórych przypadkach mężczyzna może nie odzyskać zdolności do poczęcia dziecka.

Szansa na odzyskanie płodności jest wyższa u mężczyzn, którzy poddają się rewazektomii w ciągu kilku lat od pierwotnego zabiegu. Z biegiem czasu, zwłaszcza po upływie dekady od wazektomii, prawdopodobieństwo sukcesu maleje. 

Przed podjęciem decyzji o wazektomii warto dokładnie rozważyć wszystkie za i przeciw, ponieważ istnieje ryzyko, że może to być wybór nieodwracalny.