Rak pęcherza moczowego – objawy, diagnoza i leczenie

Wśród seniorów rak pęcherza moczowego to nowotwór, który pojawia się stosunkowo często. Statystyki wskazują, że mężczyźni są na niego narażeni aż cztery razy częściej niż kobiety. Czynniki takie jak palenie tytoniu czy specyfika niektórych zawodów mogą znacząco zwiększać ryzyko zachorowania. W początkowej fazie rozwój raka pęcherza moczowego może nie dawać żadnych objawów, co utrudnia wczesne wykrycie. Gdy pojawia się krwiomocz, który jest jednym z pierwszych sygnałów, pacjenci często nie przywiązują do niego wagi. To prowadzi do sytuacji, w której około jedna czwarta diagnoz jest stawiana, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium. Warto zatem zgłębić wiedzę na temat metod diagnozowania tego typu raka oraz dostępnych opcji leczenia.

Charakterystyka raka pęcherza

Nowotwory złośliwe mogą rozwijać się w pęcherzu moczowym, przy czym dominującym typem jest rak urotelialny, stanowiący 90% przypadków. Inne formy to rak gruczołowy, często będący wynikiem długotrwałego narażenia na radioterapię czy infekcje, oraz rak płaskonabłonkowy. W zależności od tego, czy nowotwór przeniknął do błony mięśniowej pęcherza, wyróżnia się raka inwazyjnego oraz nieinwazyjnego.

Czynniki zewnętrzne mają znaczący wpływ na ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego. Palenie tytoniu jest uznawane za głównego sprawcę, a ryzyko wzrasta wraz z długością nałogu i ilością wypalanych papierosów. Praca w przemyśle, gdzie występuje kontakt z niektórymi substancjami chemicznymi, również zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby. Dieta, tryb życia, a nawet genetyka mogą mieć wpływ na podatność na raka pęcherza moczowego. Wśród czynników ryzyka wymienia się także infekcje pasożytnicze oraz ekspozycję na promieniowanie jonizujące.

Statystyki pokazują, że rak pęcherza moczowego jest jednym z częściej diagnozowanych nowotworów, zwłaszcza u mężczyzn, gdzie zajmuje siódme miejsce pod względem częstości występowania. W Unii Europejskiej wskaźniki zapadalności są wyższe niż średnia światowa. Różnice w statystykach między krajami mogą wynikać z odmiennych metod diagnostyki, dostępu do leczenia oraz jakości zbierania danych. W ostatnich latach obserwuje się spadek częstości występowania i śmiertelności związanej z tym nowotworem, co może odzwierciedlać zmniejszenie wpływu czynników ryzyka.

Zachowania żywieniowe i nawyki związane z piciem płynów mogą mieć ograniczony wpływ na rozwój raka pęcherza moczowego, jednak niektóre badania sugerują, że dieta bogata we flawonoidy i o charakterze śródziemnomorskim może przyczyniać się do obniżenia ryzyka. Zwiększone spożycie owoców również może mieć korzystny wpływ, szczególnie u kobiet.

Objawy raka pęcherza moczowego

Krwiomocz, który nie wiąże się z bólem, jest głównym sygnałem ostrzegawczym wskazującym na raka pęcherza moczowego, zauważalnym u większości pacjentów. Często towarzyszą mu inne dolegliwości, takie jak bolesne i częste oddawanie moczu czy uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. Z czasem, w miarę postępu choroby, mogą pojawić się dodatkowe symptomy, w tym ból pleców, ból w okolicy lędźwiowej, a nawet problemy z oddawaniem moczu.

W zaawansowanych stadiach raka pęcherza moczowego pacjenci mogą doświadczać obrzęków nóg, co jest wynikiem rozprzestrzeniania się nowotworu na węzły chłonne. Wczesne oznaki, takie jak krwiomocz czy ból miednicy, powinny skłonić do przeprowadzenia szczegółowych badań diagnostycznych. W przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego konieczne jest skierowanie pacjenta do urologa, który przeprowadzi cystoskopię. Diagnoza musi być potwierdzona badaniem histopatologicznym. Ultrasonografia jamy brzusznej i miednicy jest pierwszym krokiem w diagnostyce, a eksperci zalecają również ocenę moczowodów i układów kielichowo-miedniczkowych.

W późniejszych etapach choroby mogą wystąpić bóle kości spowodowane przerzutami. Należy mieć świadomość, że rak pęcherza moczowego może rozwijać się niezauważalnie i być mylony z innymi schorzeniami. Szybkość diagnozy ma kluczowe znaczenie dla leczenia i rokowań pacjenta. Na początku, rak pęcherza moczowego rozwija się powierzchownie, ale z czasem może wnikać głębiej w ścianę pęcherza. Pierwsze objawy często są mylone z innymi problemami układu moczowego, takimi jak infekcje czy kamica.

Diagnozowanie raka pęcherza moczowego

Jeśli pojawią się jakiekolwiek niepokojące symptomy, warto odwiedzić lekarza rodzinnego. On przeprowadzi podstawową diagnostykę i jeśli zajdzie taka potrzeba, skieruje pacjenta do urologa. Urolog to ekspert od chorób układu moczowego, który diagnozę stawia na podstawie badań takich jak ocena podmiotowa, przedmiotowa oraz dwuręczne badanie palpacyjne, które obejmuje również rektalne i miednicze badanie palpacyjne. Dzięki temu możliwe jest wykrycie zmian, które znajdują się poza pęcherzem moczowym.

W diagnostyce raka pęcherza moczowego wykorzystuje się ultrasonografię (USG) dróg moczowych, która jest pomocna w identyfikacji guzów u osób z symptomami wskazującymi na problemy z pęcherzem. Jednakże USG ma swoje ograniczenia, gdyż może nie wykryć małych zmian nowotworowych na wczesnym etapie. Innym badaniem jest cytologia moczu, która polega na mikroskopowej analizie komórek znajdujących się w osadzie moczu.

Jeżeli wyniki badań wskazują na nieprawidłowości, wykonuje się cystoskopię. Procedura ta polega na wprowadzeniu cystoskopu przez cewkę moczową, aby dokładnie obejrzeć wnętrze pęcherza. Dzięki temu można wykryć nawet drobne zmiany i rozpocząć leczenie na wczesnym etapie choroby. Najbardziej efektywna jest cystoskopia wykonywana w świetle niebieskim, która umożliwia dostrzeżenie zmian nowotworowych, niewidocznych podczas standardowej cystoskopii.

W procesie diagnozowania raka pęcherza moczowego lekarz może również skorzystać z badań radiologicznych. W przypadku podejrzeń nowotworu zalecana jest urografia dożylna lub tomografia komputerowa (TK) z urografią. Te metody pozwalają na zidentyfikowanie zmian w śluzówce pęcherza, nawet tych mniejszych niż 5 mm. Po podaniu środków kontrastowych dożylnie wykonuje się zdjęcia rentgenowskie jamy brzusznej, co umożliwia szczegółowe zobrazowanie układu moczowego.

Leczenie nowotworu pęcherza moczowego

Wybór metody leczenia raka pęcherza moczowego zależy od tego, jak bardzo choroba jest zaawansowana. Gdy nowotwór nie przeniknął do mięśni pęcherza, stosuje się technikę oszczędzającą, czyli elektroresekcję przezcewkową. Podczas tego zabiegu usuwa się guz wraz z otaczającymi go tkankami. W sytuacji, gdy rak rozprzestrzenił się na mięśnie, konieczne jest zastosowanie bardziej radykalnych metod, takich jak cystektomia, czyli usunięcie pęcherza. Po operacji tworzy się nowy pęcherz z fragmentów jelita lub przetokę moczowo-skórną. W przypadkach zaawansowanego raka dodatkowo stosuje się chemioterapię lub radioterapię.

Leczenie raka pęcherza moczowego rozpoczyna się od elektroresekcji guza, po której często następuje immunoterapia lub chemioterapia. Jeśli nowotwór nie przekroczył błony mięśniowej, możliwe jest pobranie materiału do badania histopatologicznego, co pozwala na określenie ryzyka nawrotu choroby. W zależności od tego ryzyka pacjent może otrzymać jednorazową dawkę leku cytostatycznego lub serię wlewek z cytostatykami i szczepionką. Immunoterapia, wykorzystująca szczepionkę BCG, jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia raka pęcherza. W najcięższych przypadkach stosuje się cystektomię lub wlewki z BCG, a także chemioterapię neoadiuwantową. Radioterapia również znajduje zastosowanie, szczególnie u pacjentów, którzy nie mogą przejść cystektomii. Coraz częściej leczenie dostosowuje się do indywidualnych cech molekularnych guza, na przykład analizując ekspresję lub mutacje genu p53. W niektórych sytuacjach, zamiast usuwania pęcherza, proponuje się połączenie elektroresekcji z radiochemioterapią.